„W miesiącu Nisan byli wybawieni i w miesiącu Nisan zostaną wybawieni.” -Talmud Babiloński – Rosz Haszana
„Nie będziesz zmieniał liczenia czasu, ale będziesz święcił w tym samym czasie jak twoi obrzezani bracia, wraz z nimi zachowuj Paschę.” -Konstytucje Apostolskie
PASCHA. CZAS NASZEJ WOLNOŚCI
Święto to upamiętnia wybawienie Israela z Micraim (Egiptu), zdarzenie, które daleko wykracza poza swój historyczny kontekst. Pesach ma cztery różne nazwy ukazujące proces odkupienia, który rozpoczął się w kraju niewoli a zakończy przy błogosławionym przyjściu Wybawiciela Maszijah Cidkejnu (Chrystusa naszej sprawiedliwości). Uczymy się o „wspaniałym objawieniu łączącym się z końcem niewoli w Egipcie i o wszystkich dalszych wybawieniach, przez poruszające świat cuda opisane w Torze. Miały one jeden cel: utrwalić w naszych duszach niezachwianą ufność, że Haszem rządzi światem.” – (Pożądaj Prawdy)
Jecjat Micraim (wyjście z Egiptu) jest fundamentalnym doświadczeniem w dziejach Israela, codziennie jest wspominane w modlitwie. Pozwala nam w najgłębszy sposób zrozumieć miłość Haszem do ludu wybranego, który jest: am segula (ludem drogocennym). Pamięć o tych wydarzeniach każdego roku odnawiana jest za pomocą Hagady – opowieści ukazującej działanie Bożej Opaczności, plag zmuszających ciemiężców do uwolnienia swoich niewolników. Hagada „to mówienie o zaufaniu do Haszem i powołaniu do wolności.” Towarzyszy ona Wieczerzy Paschalnej, która posiada swój określony porządek zwany sederem. Ułożony jest on z czterech głównych części, symbolizowanych przez Arba Kosot (cztery kielichy). Dzisiaj przypomina uczestnikom o służbie w Świątyni i Korban Pesach (oddanie), które było ofiarowane przez pielgrzymów jako wyraz pamięci i wdzięczności dla Boga za wybawienie z domu niewoli. Tradycję sederu odnajdujemy w ewangeliach i Pierwszym Liście do Koryntian. Jest ona połączona z osobą Chrystusa jako zapowiedzianego odnowiciela przymierza „bo Bóg tak ukochał świat, że dał Swojego Syna jedynego aby każdy kto Mu zaufa nie uległ zagładzie ale miał wieczne życie.” – (Ewangelia Jana).
Nazwy święta:
Pesach -„ominięcie”; Pasach -„przejście, przeskoczenie”; również Pe-Sach -„usta opowiadają.” Dotyczy wydarzeń opisanych w Torze w Księdze Szemot. Najpierw Haszem objawia Moszemu element dzieła stworzenia. Kiedy Bóg umieszcza na sklepieniu nieba ciało niebieskie – księżyc – aby był moed (czas umówiony). Czas spotkania Boga z ludem Israela w czasie Świąt. Odnawiający się księżyc ma być dla Moszego i Aarona pierwszym dniem pierwszego miesiąca Nisan. Za ich pośrednictwem naród otrzymuje własny kalendarz jako znamię wolności, nie muszą się już podporządkowywać kalendarzowi egipskich panów. Nów księżyca ma być za razem wskazówką moralną dotyczącą potrzeby ciągłego duchowego odnawiania się. Fizyczne zjawisko na niebie ma posłużyć jako przypomnienie pragnienia „połączenia się z Bogiem”. Odnowienie księżyca zachęca do tego, by strzec swojej wolności. Dziesiątego dnia miesiąca Nisan lud Israela miał wziąć, każdy dla swojej rodziny, baranka i zabić go czternastego dnia tego miesiąca. Szabat, który upamiętnia te wydarzenia nazywa się Hagadol (wielki). Dlaczego? Z powodu cudu, który wtedy miał miejsce. W tym dniu naród Żydowski, na oczach Egipcjan, prowadził na postronkach ich bogów – baranki. To zwierzę było jednym z najważniejszych bóstw, w dolnym Egipcie znajdowało się jego sanktuarium z ogromnym posągiem barana. Do tego miejsca pielgrzymował Faraon każdego roku. W Torze jest napisane: „bo ofiara dla Haszem naszego Boga jest bóstwem dla Egipcjan”. Israel przezwyciężył w sobie ducha niewolnictwa. Odrzucił lęk przed swoimi panami i zaufał Haszem. Widząc postawę ludu, Bóg uczynił cud zamykając usta Egipcjanom. Choć zgrzytali zębami z wściekłości, stali się bezradni wobec odwagi Żydów. Równocześnie Faraon ma sen w którym zobaczył na jednej szali wagi całą potęgę swojego królestwa, na drugiej baranka – ta szala przeważyła. Czternastego dnia miesiąca Nisan baranki zostały zarżnięte a ich krew wymieszana z krwią obrzezania (dopełniono tego przykazania przed opuszczeniem kraju niewoli). Posłużyła do pomazania wewnętrznej strony nadproży i odrzwi siedzib Israela. Zwierzęta zostały upieczone i zjedzone z gorzkimi ziołami przed opuszczeniem Egiptu, „narody poczuły ten zapach i powiedziały: Izrael przygotowuje zbawienie świata.” – (Midrasz) Bóg powiedział Moszemu: „Israel nie opuści tego miejsca zanim nie zarżnie bogów Egiptu na ich oczach i nie pokaże wszystkim, że ich bogowie są bez wartości. Tej samej nocy, kiedy zjedli Korban Pesach, śmierć przyszła na pierworodnych Egipcjan. Bóg powiedział: wy zabiliście Korban Pesach a Ja zabiłem pierworodnych”. – (Pożądaj Prawdy). Ta wyjątkowa noc, kiedy spożyto Pesach na cześć Haszem nazywa się również Leil Szimurim (noc w szczególny sposób szczerzona przez Boga, na co wskazuje liczba mnoga). Na paięć tych działań Bóg nakazał ludowi Izraela w miesiącu Nisan przez siedem dni obchodzić święto Paschy. Wszystkie narzędzia tego wybawienia: Baranek, gorzkie zioła, maca stały się przykazaniami dla kolejnych pokoleń. Te dni są zarazem przypomnieniem Przymierza z Awrahamem i Akedy – gotowości ofiarowania swojego syna Ichaka, która miała miejsce 14 Nisan. Chazal (błogosławionej pamięci mędrcy ) Miejsce to stało się później absolutnie wyjątkowe, została tam zbudowana Świątynia, w której kolejne pokolenia ofiarowały Bogu Korban Pesach. Miejsce to kumulowało w sobie najwyższą świętość, zostało nazwane „HA-SZEM widzi”. Wszyscy, którzy przybywali na święto musieli przyjść w odpowiednim stanie ducha, by powierzyć siebie samych , by uwierzyć Błogosławionemu i w tę szczególną noc – 14 dnia miesiąca Nisan – nazwaną „noc czuwania”, na cześć Haszem rozpamiętywać za pomocą wzniosłych zwyczajów i hagady (opowieści) o wielkich dziełach, które Haszem uczynił w Micraim – domu niewoli. Wszyscy zgromadzeni śpiewają Hallel „Psalmy od 113 – 118” i wielki Hallel – Psalm 136 „aż urywało dachy domów Jerozolimy tzn. z wielkim zaangażowaniem i oddaniem”. W modlitwie Haszem zostaje nazwany „Potężnym Wybawicielem Izraela”. Jedna z tradycji Pesach nazywa się „pytanie czterech synów”. Pytanie pierwszego brzmi: jaka jest istota tych przykazań? Jest to pytanie mądrego syna oczekującego, że wygnanie skończy się i nastąpi zgromadzenie się Izraela. Drugiego pytanie brzmi: czym dla was jest ta uroczystość? To pytanie syna niegodziwego, cuda z przeszłości nie mają dla niego znaczenia. Mówi: czemu nie asymilujemy się z narodami? Trzeciego syna pytanie brzmi: co to znaczy? To pytanie syna szlachetnego, który boi się doświadczeń i trudów życia. Czwarty syn nie potrafi postawić pytania. W jego życiu decyduje wątpliwość i niezdecydowanie (Raw Mosze Fenstein). Odpowiedzią na te wszystkie pytania są słowa: „byliśmy niewolnikami”. Każdy bojący się Boga musi wyznawać, że Bóg któremu ufa to ten sam Bóg, który wyprowadził Izraela z Micraim domu niewoli (Rambam). Ludowi Izraela zostaje ukazany jeszcze jeden Baranek, który wszystko czyni nowym, na nowo jednoczy, naprawia i sprowadza ostateczne wybawienie. Jeszua z Nazaretu po swoim szczególnym doświadczeniu i napełnieniu RUACH HA KODESZ (Duchem Świętym) wzywa całego Izraela do Teszuwy (nawrócenia), naucz o miłosiernym Ojcu, który czeka z miłością na zagubionego syna. Przez proroka Jana Chrzciciela zostaje nazwany „barankiem, który dźwiga grzech świata”. „On grzechu nie popełnił, a w Jego ustach nie było występku, sam w swoim ciele poniósł nasze grzechy na drzewo, abyśmy przestali być uczestnikami grzechów a żyli dla sprawiedliwości. Jego ranami zostaliśmy uzdrowieni. Błądziliśmy a teraz nawróciliśmy się do Pasterza i Stróża dusz naszych.” Pan nasz to człowiek bez grzechu, niewinny, nieskazitelny jak ofiarne zwierzę „jak baranek na rzeź prowadzony przebity za nasze grzechy” (prorok Izajasz). Nasz Mistrz jest Bożym narzędziem uwalniania człowieka z niewoli grzechu. Jest pokojem naszym i jednoczy Izraela z narodami w służbie dla Haszem. Wartość liczbowa jego proroczego imienia szalom według zwykłej gematrii wynosi 376, tyle samo co imienia Ezaw (uosabiającego wszystkich porzucających Boga) Co mają ze sobą wspólnego? Ezaw po ludzku jest doskonały, inteligentny, błyskotliwy, nie potrzebuje żadnej pomocy, nie dostrzega potrzeby zmieniania czegokolwiek, nie potrzebuje wybawcy. Mesjasz nie reprezentuje ludzkiego porządku lecz Boską doskonałość i porządek, dlatego Ezaw staje na drodze i utrudnia przyjście Wybawiciela. „Kiedy Mojżesz stanął przed Mesjaszem ujrzał, że Jego głowę zdobiło siedem złotych diamentów. A Święty Błogosławiony wskazał mu Mojżesza: ten człowiek wykonuje twoje dzieło. Wyzwolił Izraela, Ty wyzwolisz ludzi z niewoli zła, on dał Izraelowi wodę i mannę, Ty dasz ludziom pokój i sprawiedliwość ucząc Izraela nakazów Tory. Poprowadzi go do ziemi obiecanej, Ty wypełniając obietnice Tory uczynisz z całej ziemi Ziemię Obiecaną. Lecz grzesznicy swymi grzechami włożą na ciebie żelazne jarzmo, przytłumią twój oddech, język przylgnie ci do podniebienia, a wszystkie cierpienia wszystkich miejsc i czasów staną się twoim cierpieniem. Czy zgadzasz się na to wszystko? A Mesjasz odrzekł z radością serca: Przyjmę wszystkie boleści, aby tylko nie zginął nikt z Izraela ani spoza Izraela i żebym wszystkim mógł przyjść z pomocą. Przyjmę wszystkie cierpienia, aby przez nie zostali zbawieni synowie Adama. Ucz się więc Tory Mojżeszu, ponieważ ty będziesz jej nauczał a Ja ją wypełnię.”
Kolejnym obyczajem Wieczerzy Paschalnej zwanej Sederem (porządek) jest wypijanie Arbakosot (czterech kielichów wina). Z jednej strony odnoszą się one do wypowiedzi Boga dotyczących wyzwolenia, stąd nazwane są kielichami pocieszenia. Jak jest napisane w psalmach: Haszem jest przeznaczoną mi częścią i moim kielichem”- Psalm 16, „mój kielich jest pełny” – Psalm 23, „podniosę kielich wybawień” – Psalm 116. w Psalmie tym napisane jest „Kos Jeszuot” – jest to liczba mnoga. Pierwsze wybawienie z Micraim jest wybawieniem fizycznym, a zarazem wybawieniem żydowskiego ducha. Drugie wybawienie, o którym powiedział prorok Jeremiasz „oto nadchodzą dni, Wyrocznia Haszem, kiedy wzbudzę Dawidowi Cemach Cedek. Będzie panował jako król postępując roztropnie, wykonywał prawo i sprawiedliwość. Na ziemi w jego dniach Juda dostąpi zbawienia a Izrael będzie mieszkał bezpiecznie. To zaś będzie imię, którym go będą nazywać – HASZEM naszą sprawiedliwością. Dlatego właśnie nadchodzą dni, Wyrocznia Haszem, kiedy nie będą już mówić na życie Haszem, który wybawił synów Izraela z ziemi egipskiej, lecz raczej na życie Haszem, który wyprowadził i przywrócił pokolenia domu Izraela z ziemi płn. i ze wszystkich ziem, po których ich rozproszył tak, że będą mogli mieszkać na swej ziemi.” innymi słowy, pamięć o pierwszych nigdy nie zginie lecz ostateczne jest ważniejsze. Jeszua Ha Maszijach „jest naszym Pesach złożonym na ofiarę” (I List do Koryntian). Umarł 14 dnia miesiąca Nisan, w czasie gdy w Domu Bożym kończono Korban Pesach. Każdego roku w to święto głosimy Jego śmierć aż do wielkiego spełnienia, ponieważ cztery kielichy to cztery symbole czterech stanów: „świata doczesnego, zmartwychwstania umarłych, Królestwa Mesjańskiego i świata, który ma nadejść – wieczności”. Chazal nauczali „mój Mesjaszu, wziąłeś to cierpienie na siebie dawno temu podczas sześciu dni stworzenia. Uczynisz swą duszę ofiarą. Mesjasz was umiłował i samego siebie wydał za nas w ofierze i … na woń miła Bogu” (List do Efezjan). W ewangelii Jana czytamy, że kości Pana naszego nie zostały złamane. Uczymy się Tory i Psalmu 34, że Haszem „strzeże wszystkich Jego kości. Jeśli przestrzegasz praw Tory Ja będę strzegł twojego ciała, wszystkich części twojego ciała”. Trzeci kielich Paschalny nazywa się Kos ha Braha również kielich wybawienia – Kos Geula – kielich błogosławieństwa. Kielich błogosławieństwa jak napisał apostoł , który błogosławimy czyż nie jest udziałem w krwi Mesjasza (I List do Koryntian). Wino przypominające swoim kolorem krew („krew winogron”) jest symbolem tego co życiodajne, jak krew, która transportuje do wszystkich komórek ludzkiego ciała tlen, dzięki, któremu człowiek może istnieć. Proces zachodzący w czasie produkcji wina to nie proces fermentacji lecz proces życia. Sprawiają to drożdże, które w sposób naturalny towarzyszą winnemu gronu. Takie jest dzieło stworzenia. Tora nazywa krew „życiem”, zarazem jest ona „przebłaganiem za życie” (Wajikra). Symbolizuje ona ludzkie poświęcenie własnego życia służbie Bogu. Stanowi również metaforę śmierci: „opłukali swe szaty i w krwi baranka je wybielili” (Apokalipsa) tzn. oczyścili swoje dusze dzięki śmierci Mesjasza. Jednocześnie Tora zabrania spożywania krwi (Wajikra). W ewangelii Jana czytamy: „Kto spożywa moje ciało i krew moją pije trwa we mnie a ja w nim”, natomiast w I Liście do Koryntian pada stwierdzenie: „ciało i krew Królestwa Bożego nie odziedziczą”. Jest to metafora człowieka takim jaki jest, a zatem jednoczenie z Panem ma miejsce również przez fizyczny akt picia kielicha wina. Ta jedność rodzi się z naśladowania Mistrza, który jest cichy i pokornego serca. Tylko nawrócenie i głęboka przemiana traktowane jako proces pozwoli nam na całkowite zjednoczenie z Tym, który jest życiem. Pan nasz połączył w sobie pod wpływem przykazań wszystkie swoje pragnienia, motywacje, myśli, działania i podporządkował je Błogosławionemu, całym swoim sercem pokochał Haszem swoją wolę podporządkował woli Stwórcy. Zjednoczył się z Bogiem. Zachęca nas byśmy stali się Jego naśladowcami „to dążenie niech was ożywia, ono też było w Mesjaszu Jeszua, on to będąc boski nie skorzystał ze sposobności aby na równi być z Bogiem, lecz ogołocił samego siebie, przyjąwszy postać sługi uniżył samego siebie stając się posłusznym aż do śmierci”. Byśmy stali się uczestnikami Jego natury. W Torze jest napisane, że On nazywa się Szilo – pokojowy „i swoje ośle przywiąże w winnicy” jego pokora przynosi innym życie. Krew Pańska to metafora jestestwa naszego Mistrza.
Kolejną nazwą święta jest „HAG HA AWIW” – święto kłosów. Awiw to inna nazwa miesiąca Nisan (nican – pąk i nisim – cuda). W tym czasie wszystko ponownie się odradza przez niezniszczalną siłę życia. Potężne cuda i odradzająca się przyroda uzmysławiają , że powrót do Boga jest powrotem do życia. Na talerzu paschalnym znajduje się jajko – symbol życia i odrodzenia oraz karpas – np.pietruszka jako symbol przetrwania. W czasach świątyni w czasie nocnej ceremonii, kiedy rozpoczynał się 16 dzień miesiąca Nisan, najwyższy kapłan ścinał sierpem pierwszy snop (omer) jęczmienia, który następnie jako pierowciny (bik kurim) był ofiarowany Bogu (Księga Przykazań). W I Liście do Koryntian apostoł uczy, że Pan nasz Aparche (greckie słowo oznaczające bikurim) przez swoje zmartwychwstanie został przyrównany do pierwocin, tzn. stał się wyjątkową własnością Haszem „wyniesiony na miejsce po prawicy Boga”. Stał się Panem i Mesjaszem „my właśnie głosimy wam dobrą nowinę o obietnicy danej ojcom, że Bóg spełni ją wobec nas jako ich dzieci, wskrzesiwszy Jeszuę, tak też jest napisane w Psalmie 2 tyś synem moim Ja Ciebie dziś zrodziłem” (Dzieje Apostolskie). Ukrzyżowany w piątek 14 Nisan zmartwychwstał w niedzielę – pierwszy dzień tygodnia, „trzeciego dnia zgodnie z pismem” Bóg mówi do człowieka „zbudź się śpiący i powstań z martwych a zajaśnieje ci Mesjasz”, tzn. nawróć się, zmień swoje życie, przewartościuj je, stań się nowym człowiekiem. Jak nauczali Peruszim „żujemy, by umrzeć, umieramy aby żyć”. W miesiącu Awiw nasz Pan stał się wyjątkowymi „kłosami” Hazal (błogosławionej pamięci, że jedynym życiem Mesjasza jest życie w zjednoczeniu ze swoim miłującym Ojcem). Jak jest napisane w Psalmie 21 „prosił ciebie o życie, ozdobiłeś go blaskiem i dostojeństwem”.
Kolejna nazwa święta to święta Zman Herutenu. To przypomnienie o jarzmie niewoli, które mieli znosić Żydzi w Micraim. W powolnym procesie stali się z gości poddanymi faraona. Najpierw nałożono na nich podatki, później zwrócono się do nich z prośbą o pomoc w budowie miast, a następnie zmuszono ich do ciężkiej pracy, ostatecznie zabijając ich dzieci. Król egipski pragnął całkowicie ogołocić lud Izraela z duchowości. Miały w nich umrzeć wszystkie nadzieje, mieli zapomnieć o obietnicach, zaczęli ulegać wpływowi tego miejsca. Micraim to potęga militarna, bogactwo, obsesja śmierci, magia, okultyzm, niemoralność. Cywilizacja która jak obręcz zaciskała się na Żydach. Skutkiem tego część z nich staje się ludźmi o „egipskich sercach” (Midrasz). Ich pragnienia to bogactwo, zaszczyty i uwolnienie się od cierpienia oraz doświadczeń. Siła rażenia Micraim jest tak potężna, że lud znalazł się za 49-cioma bramami nieczystości, grzesząc bałwochwalczymi wierzeniami i praktykami (Zohar). Ich zasługą było to, że nie zmienili swoich imion na egipskie, używali w mowie Laszon Ha Kodesz (świętego języka), nie ubierali się po egipsku, wystrzegali się obmowy (Chumasz). W czasie Sederu Paschalnego Charoset (mielone owoce przypominające glinę), Maror (gorzkie zioła), Me Mlacha (słona woda) mają przypominać o gorczycy niewoli i łzach cierpienia. Każdy kto podczas Paschy nie powiedział tych trzech słów nie wypełnił swej powinności. Oto one: Pascha, maca, gorzkie zioła. Pascha – ponieważ Bóg ominął domy ojców naszych w Egipcie. Maca – ponieważ nasi ojcowie zostali wyzwoleni z Egiptu. Gorzkie zioła ponieważ Egipcjanie uczynili gorzkim życie naszych ojców w Egipcie. W każdym pokoleniu człowiek ma patrzeć na siebie tak, jakby sam wyszedł z Egiptu, gdyż powiedziano: „W tym dniu oznajmisz swemu synowi: z powodu tego co uczynił mi Haszem, gdy wychodziłem z Egiptu”. Dlatego jesteśmy zobowiązani dziękować, wielbić, wychwalać, sławić, wywyższać, błogosławić. Tego kto naszym ojcom i nam uczynił te wszystkie cuda, wyprowadził na z niewolnictwa do wolności, ze smutku do radości, z żałoby do święta, z ciemności do wielkiego światła, z niewoli do wyzwolenia. Dlatego mówimy przed nim: „Halleluja”. Najstraszniejszą niewolą jest niewola ducha, wybawienie jest darem wolności od żądz i pożądań wszechobecnych w Egipcie.